علوم و تمدن کنونی جهان ریشه در اسلام دارد

برش هایی از کتاب دارو مسئله پزشکی قرن نوشته دکتر سید جلال مصطفوی کاشانی

تاریخ تمدن اسلام یکى از شگفت‏ترین و شگرف‏ترین تواریخ عمومى جهان است. زیرا آن تاریخ جامع و شامل تاریخ تمدن سراسر جهان در قرون‏ وسطى است‏…

در قرن سوم هجرى، از ماوراء کوههاى قفقاز تا کرانه دریاى چین و انتهاى جبل طارق، آفتاب عالمتاب تمدن اسلام، پرتوافکن بوده است. به مدتى کوتاه، فیلسوف، متفکر، فقیه، حکیم، مهندس، ستاره‏شناس، پزشک، جراح، صنعتگر، نویسنده، شاعر، معمار و خلاصه کسانى که براى اداره همه امور امپراطورى پهناور اسلامى ضرورت داشت، از میان خود مسلمانان برخاستند و از خود همه نوع کیاست و لیاقت و درایت و فطانت بروز دادند. براستى کدامین تمدن است که بتواند با این سرعت، تاسیس و انتشار یابد و با این قدرت، این‏همه نبوغ و قریحت و ابتکار و بداعت پدید آورد. بنابراین جاى سخن نیست که تاریخ تمدن اسلام یکى از شگفت‏ترین و شگرف‏ترین تواریخ عمومى جهان است. زیرا آن تاریخ جامع و شامل تاریخ تمدن سراسر جهان در قرون‏ وسطى است‏

در این کتاب آن است که معلوم شود یکى اینکه در پیدایش تمدن و فرهنگ عظیم اسلامى، ایرانیان مؤثرترین و عمده‏ترین نقش را داشته‏اند و دو دیگر آنکه، تمدن کنونى جهان بر پایه‏هاى فرهنگ و تمدن عظیم اسلام بنا نهاده شده است. براى اثبات این دو مطلب به نقل گفتارهاى دو تن از مشهورترین مورخان علوم پرداخته شود: یکى جورج سارتون استاد تاریخ علم در دانشگاه هاروارد و دیگرى دکتر گوستاولوبون پزشک و خاورشناس معروف فرانسوى، ضمنا چند جمله نیز از قول سایر دانشمندان و محققان تاریخ علوم نقل خواهد شد.

جورج سارتون در کتاب سرگذشت علم‏[۱] چنین مى‏نویسد:

«در حدود سال ۶۱۰ میلادى پیامبرى جدید بنام ابو القاسم محمد (ص) از طائفه قریش در حجاز، ظهور کرد. نخست مردم به وى نگرویدند اما وقتى که به سال ۶۲۲ از مکه به مدینه هجرت کرد دعوت او در مردم بنحوى عجیب مؤثر افتاد. هیچ پیغمبرى را چنین توفیقى دست نداده بود به طورى که، پس از ده سال، یعنى تا زمان رحلت، تمام قبایل عرب را متحد کرده و نیروى ایمان در قلب آنان دمیده بود که تسخیر جهان را برایشان میسر مى‏ساخت‏

دکتر گوستاولوبون در کتاب تمدن اسلام و عرب صفحه ۷۳۵ (از ترجمه کتاب توسط فخر داعى گیلانى چاپ ۱۳۳۴ شمسى) چنین مى‏نویسد:

«دانشمندان اروپا تا قرن پانزدهم قولى را که مأخوذ از مصنفین عرب نبود، مستند نمى‏شمردند. ژرژ باکن، لئونارد دوپیز، آرنود، ویلانو، ریمون لول، سن توماس، آلبرت کبیر و آلفونس دهم، همه یا شاگرد علماى عرب بودند یا ناقل اقوال آنان. مسیو رنان نوشته است: آلبرت بزرگ هرچه داشت از ابو على سینا فرا گرفته و سن توماس تمام فلسفه‏اش مأخوذ از ابن رشد بوده است. تمام دانشکده‏ها و دانشگاههاى اروپا تا پانصد الى ششصد سال روى همین ترجمه‏ها دایر و مدار دانشهاى ما فقط علوم مسلمین بوده است و در بعضى رشته‏هاى علوم مثل طب مى‏توان گفت که تا زمان ما هم جارى مانده است، چه در فرانسه مصنفات بو على سینا تا آخر قرن گذشته باقى بود و شروحى بر آن نوشته مى‏شد.»

دولتهاى اروپایى روش کشوردارى و حکومت‏مدارى و تنظیم دیوانها و اسناد مالیاتى و همچنین کشتى و قایق‏سازى را از اندلس فراگرفتند و بدون شک تمدن اندلس پایه و اساس تمدن اروپاى کنونى است. نکته جالب توجه اینکه چندى پیش یک هیئت علمى از کشور جمهورى متحده عربى براى عکس‏بردارى نسخه‏هاى خطى به اسپانیا سفر کرده بود. آنان در ضمن کاوشهاى علمى درمى‏یابند که روى برخى از صفحات اول کتابها برگهاى سفیدى چسبانده‏اند و نوشته‏هاى صفحات اول را پنهان کرده‏اند تا آن کتابها را بتوانند به دانشمندان اروپا نسبت دهند و اسامى دانشمندان اسلامى را زیر پرده نگهدارند.»

یک مورخ مشهور و با انصاف درباره تعصب شدید مذهبى اروپاییان و کینه دیرینه آنان با جهان اسلام، در کتاب تمدن اسلام و عرب صفحه ۷۵۰ در این‏باره آمده است:

«حقیقت امر اینست که پیروان اسلام، از مدت طولانى در زمره شدیدترین دشمنان اروپا محسوب بوده‏اند. اگر در زمان شارل مارتل و ایام جنگهاى صلیبى یا جلوى قسطنطنیه، تیغهاى آبدار آنان قلوب ما را جریحه‏دار نکرده باشد، بیشتر از همه، تمدن آنان، که در نهایت درجه کمال بوده است ما را سرافکنده ساخته و در حقیقت پست و حقیر نموده است و گویا از آن زمان مدتى نگذشته باشد که از فشار پنجه آنان نجات پیدا کرده‏ایم. بین ما و مسلمین یک سلسله تعصباتى است که از مدتهاى طولانى، بطور توارث جمع شده و در حقیقت جزء طبیعت ما گردیده است و اگرچه بعضى اوقات آن را مکتوم و مخفى نگاه مى‏داریم ولى در اعماق قلب ما رسوخ کرده و بحد اعلى سخت و شدید است. نسبت به اسلام و پیروان اسلام تعصب و عناد موروثى که در ما هست، باعث مى‏شود که در تاریخ تمدن اروپا سهمى را که مربوط به دانشمندان اسلامى است، عموما انکار نماییم. بدبختانه از سالیان دراز در ما چنین تلقین کرده‏اند که تمام علوم و فنون قدیمه از یونان و روم سرچشمه گرفته است. بعضیها عار دارند اقرار کنند مسلمانان سبب شده‏اند که اروپاى مسیحى از حال توحش و جهالت خارج گردد، لذا آن را مکتوم نگاه مى‏دارند ولى این نظر، بحدى بى‏اساس و تأسف‏آور است که به آسانى مى‏توان آن را رد نمود.»